MEHMET AKİF'İN UNUTULMAZ ESERİ SAFAHAT'IN İÇERİSİNDE YER ALAN OSMANLICA KELİMELER VE ANLAMLARI

- Notlar ve Anahtar -

MİLLİ ŞAİRİMİZ MEHMET AKİF'İN ŞİİRLERİNİN BULUNDUĞU '' SAFAHAT '' ESERİNDE GEÇEN KELİMELER

Öncelikle yazımıza başlamadan evvel elimdeki kitabın İnkilap ve Aka yayınlarından çıkmış ,1977 yılında basılmış, 11. baskı olan bu şaheser '' Evreler , safhalar '' anlamına geldiğini belirtelim ..

İçerisinde Mehmet Akif'in de fotoğraflarının bulunduğu kitabın sayfa sayısı 569 dur. Kelimelerin aralarında Safahattan bazı pasajlar aktaracağız ...

Aczimin giryesi : Aczimin gözyaşı
Asar : Eserler
Nezle-i Sadriyye : Göğüs Nezlesi
Hufre-i Nisyan : Unutma Çukuru
Sail-i Avare : Avare Dilenci
Gureba : Garipler , Kimsesizler

Öyleyse nedendir bu tefavüt ara yerde ?
Esbab-ı tehalüf nedir efkar-ı beşerde ?
Ya Rab , bu serair gün olur da açılır mı ?
Bir leyl-i müebbed olarak yoksa kalır mı ?

Buhayre : Göl
Reh-güzarında : Yolunun üstünde
Ma'bed - i fersude : Eski mabet
Sefilan-ı beşer : İnsan sefilleri
Hatm-i Enfas : Nefesleri tüketmek
Samia : İşitme

Ye'sin sonu yoktur ona bir kere düşersen
Hüsrana düşersin , çıkamazsın ebediyyen !
Mahkum olarak ye'se şu biçare peder de,
Evladını şayed o karanlık gecelerde
Vaz geçmiş olaydı aramaktan , ne bulurdu ?
Elbet biri candan , biri canandan olurdu !

Perde-i Zulmet : Karanlık perdesi
Nagah : Ansızın
Nevha-i Matem : Matem iniltisi
Tanin : Tınlama
Sail : Dilenci
Hail : Engel

Muhiti hep mütevali leyal-i dura-dur ..
Sabah yok onun afak-ı tar-ı ömrü için !
Yüzünde hande-i ümmidi andırır bir nur

Vapesin Nefes : Son nefes
Sakbe : Delik
Nazende : Nazlı , hoş
Bar'ı meş'um : Uğursuz Yük
Hayme : Çadır
Nekbet : Felaket

Yıkıldın , gittin amma ey mülevves devr-i istibdad ,
Bıraktın milletin kalbinde çıkmaz bir mülevves yad !

Rayat : Bayraklar
Müstahil : Mümkün olmayan
Müeyyed : Destekli
Yelda : Uzun
Tarassut etmek : Gözetlemek
Lems : Temas

Sustu herkes duyunca feryadı ,
Kimsecikler yerinden oynamadı .
Sesi hatta kısıldı Kur'an 'ın ,
Sustu güya sadası Mevlanın !
Sus ! O susmaz : nida-yı tehdidi ,
Dinle bak nerden in'ikas etti :
Arnavutluk'ta gürleyen toplar
Geliyor işte payitahta kadar !

Aşiyan-ı Lal : Sessiz yuva
Seyl-i dümu : Gözyaşı Seli
Subh : Sabah
Dura-dur : Uzun uzadıya
Etfal : Çocuklar
Ukde : Düğüm

Ne sada var , ne bir yürür bidar ;
Uhrevi bir sükun içinde civar .
Ömer olmuş gezer , siyanet-i Hak ..
Şu yatan beldenin huzuruna bak !

Zalam : Karanlık
Tude : Yığın
Nesl-i Cebin : Korkak nesil
Ağuş : Kucak
Asr-ı Ulum : İlimler asrı
Bahr-i Ahmet : Kızıldeniz

Siz , ey heyakil-i bi-ruhu devr-i mazinin ,
Dikilmeyin yoluna karban-ı atinin ,
Nedir tarikını kesmekte böyle isti'cal ?
Durun , ilerlesin Allah için , şu istikbal .

İstical : Acele etmek
İ'la eden : Yükselten
Şeh-dane : Kıymetli İnci
Seyyal : Akıp giden
İlhad : Dinsizlik
Hufre-i Tarih : Tarih çukuru

Kimdi kürsideki ? Bir bilmediğim pir amma ,
Hiç de bigane değil kalbe o cazib sima .

Alem-i Kesret : Çokluk Alemi
Sani : Yaratan
Deyyar : Evin içinde oturan
Tar : Tel
Fukaha : Din bilginleri
Şark-ı Aksa : Uzak Doğu

Çin'de , Mançurya'da din bir görenek , başka değil .
Müslüman unsuru gayet geri , gayet cahil
Acaba meyl-i teali ne demek onlarca ?
'' Böyle gördük dedemizden '' sesi milyonlarca ..

Akim : Kısır
Teaddi : Tecavüz
Muhkem : Sağlam
Nef-i Şahsi : Şahsi menfaat
Nihan : Gizli
Havsala-çak : Anlayışı parçalayan

Gitme ey yolcu , beraber oturup ağlaşalım :
Elemim bir yüreğin karı değil paylaşalım :
Ne yapıp ye'simi kahr eyliyeyim , bilmem ki !
Öyle dehşetli muhitimde dönen matem ki !